Hugo Claus-festival

De Vlaming Hugo Maurice Julien Claus (geboren in 1929 te Brugge – overleden in Antwerpen in 2008) is beroemd geworden als romancier, dichter, toneelschrijver, filmer, scenarist en beeldend kunstenaar. Hij was de centrale figuur van het naar hem genoemde festival dat georganiseerd werd door het Cultureel Festival Amersfoort en dat werd gehouden van 18 tot en met 26 april 1991.

De stad, de kunst en het menselijk geluk.

De motivatie en de doelstelling achter het Hugo Claus-festival werden door de organisatie als volgt omschreven: “Door spraakmakende festivals te organiseren streeft de Amersfoortse Culturele Raad er naar om in onze oude stad, het cultureel leven een injectie te geven. Het festival is bovendien een hommage aan de Vlaamse duivelskunstenaar.”

Tijdens het festival ter ere van Hugo Claus werd een aantal van zijn toneelstukken opgevoerd. Daarnaast was er in tentoonstellingsgebouw De Zonnehof een overzichtstentoonstelling. Onder de noemer Hugo Claus als beeldend kunstenaar was zijn beeldend werk uit de periode 1950 – 1990 te bewonderen en waren er boeken van de Vlaamse kunstenaar, afkomstig uit een privéverzameling, te zien.

Richard Everzwijn

Het zat de Amersfoortse Culturele Raad niet mee. De theatervoorstellingen waren gepland in de Flint, in het Amersfoortse theater zouden de voorstellingen uitstekend tot hun recht komen. De première kon echter niet plaatsvinden in De Flint omdat deze door brand verwoest was. Het beroemde stuk van Hugo Claus: Richard Everzwijn werd daarom opgevoerd in een theatertent van Traktor Toernee. In die tent was het verre van behaaglijk. Het hete luchtkanon kon de bittere koude nauwelijks verdrijven, maar zorgde wel voor zoveel geluid dat de acteurs moeilijk te verstaan waren. In diezelfde periode was er bovendien concurrentie van de Amsterdamse Stadsschouwburg waar eveneens een Hugo Claus-festival werd gehouden. Dat de belangstelling voor het Amersfoorts festival tegenviel was wel verklaarbaar.

Boekje

In totaal zijn er tien filmvoorstellingen en zes toneelopvoeringen geweest. De première van Richard Everzwijn naar Shakespeare (onder regie van Eddy Verrijcken) en Winteravond (onder regie van Mark Timmer) waren twee van die toneelstukken. Daarnaast was er een poëzieprogramma en een symposium. De catalogus van het volledige festival en een nieuw Clausboek verschenen bij uitgeverij De Bezige Bij.

Ter gelegenheid van het eerste Cultureel Festival Amersfoort in 1991 werd ook een boekje en een festivalkrant met interviews en beschouwingen uitgegeven. Het boek opende met het Claus’ gedicht De Dichters. Verder waren in het boek 15 artikelen die het veelzijdige talent en kunstenaarschap van Claus belichten. Hugo Claus als dichter, romanschrijver, toneelschrijver, beeldend kunstenaar, filmregisseur en scenarioschrijver. Zeven artikelen zijn door de samenstellers Daan Cartens en Freddy de Vree verwerkt op basis van interviews. Freddy de Vree publiceerde: Hugo Claus; Beeldend werk 1950-1990. Samen met Jan Cartens was De Vree ook verantwoordelijk voor de samenstelling van een bundel beschouwingen: Het spiegelpaleis van Hugo Claus.

In Amersfoort werd uit de bundel De Zwarte Keizer de eenakter omgewerkt tot een toneeluitvoering. Eddy Verrijcken was de regisseur van dit stuk. Stichting Cervelaat bracht onder regie van Marcelle Meuleman Een bruid in de Morgen op de planken. De Gezamenlijke Amersfoortse Toneelverenigingen gingen, onder regie van Henny van Schaik, aan het werk met Interieur op basis van de roman Omtrent DeeDee. Onder regie van Jan Decleir werd Zomernacht gespeeld door het Antwerpse theatergezelschap Het Gebroed.

Het verhaal van Phaedra.

Phaedra werd uitgevoerd door studenten van het Koninklijk Vlaams Conservatorium. Dora van der Groen regisseerde het stuk dat is gebaseerd op de klassieke Griekse mythe van koning Theseus van Athene, zijn vrouw Phaedra en haar stiefzoon Hippolytus.

De botsing tussen cultuur en natuur staat centraal. Phaedra is een reeks allesverzengende confrontaties met de menselijke natuur en een door onszelf gesmeed noodlot. In zijn poëtische bewerking van het beroemde stuk, toont Hugo Claus het publiek een wereld van verboden driften. Phaedra is ziek van liefde voor haar stiefzoon Hippolytus. Als Theseus, de Griekse koning, weer van huis is geeft zij toe aan haar hartstocht, ondanks dat ze weet dat het niet kan en niet mag. Maar ze kan de liefde eenvoudigweg niet weerstaan. Phaedra vertelt haar vertrouwelinge Oenone dat ze zelfmoord overweegt omdat ze het dilemma niet aan kan. Zij verklaart Hippolytus de liefde maar hij wijst haar af. Zij voelt zich vernederd en haar liefde slaat om in haat. Ze is bang dat hij haar schande aan Theseus zal vertellen. Ze verzint een leugen en zegt tegen Theseus dat Hippolytus haar heeft aangerand: een ondoordachte leugen met onvermoed tragische gevolgen.

Oostakkerse Gedichten

Hugo Claus was een dichter die boven alles wilde zingen en overtuigen. Hij loog en fantaseerde, hij schmierde en maakte theater van de schoonheid van de taal, van de liefde en van de lust. Zijn taal is plastisch en aards en wie hem eenmaal heeft horen voorlezen hoort nog de zoete brom en de hese uitschieters van zijn stem. Van de in klei gewortelde Oostakkerse gedichten tot de sensuele reeks Nu Nog. Poëzie als muziek, waarnaar het fantastisch luisteren is. Of zoals Hugo Claus het zelf verwoordde: “Ik dicht om te doorgronden wat de wereld vergat.” Met betoverende muziek van accordeonist Tuur Florizoone, afkomstig uit het land met het grote verdriet, waarover Claus zijn klassiek geworden roman schreef.

Wim Meuwissen, een Vlaamse voordrachtskunstenaar, is al jaren in ons land werkzaam. Meuwissen is directeur van de Utrechtse Theaterschool. Hij noemt zichzelf een culturele gastarbeider in Nederland. Hij vindt het cultuurklimaat van Nederland duidelijk beter dan dat van België. Uit een bloemlezing uit Honderd gedichten van Hugo Claus koos hij de Oostakkerse Verzen en Het Teken van de Hamster. Meuwissen droeg deze gedichten voor en dat deed hij op de indrukwekkende wijze. Daarnaast droeg hij ook de Polaroid gedichten uit de bundel Acedia voor.

Beeldende kunsten

Hugo Claus doet in meer dan één opzicht aan Jan Wolkers (geboren 1925 te Oegstgeest – overleden 2007 te Texel) denken. Beide heren zijn taal- en beeldend kunstenaar tegelijk. Fel afgeven op kerk en geloof en een overdosering aan erotiek in hun werk. Claus brak, net als Wolkers, met zijn kerkelijk verleden.